κυνηγοί κεφαλών

Λαοί που διατηρούν ως έθιμο την αποκοπή της κεφαλής του ηττημένου εχθρού, τη διατήρησή της και την ανάδειξή της. Ο στολισμός του πολεμιστή με το κρανίο του νικημένου ως είδος τροπαίου αποτελεί τυπικό γνώρισμα αρκετών πρωτόγονων φυλών, ιδίως της Νότιας Αμερικής, της Νέας Γουινέας, της Αυστραλίας, της Αφρικής και της Ινδονησίας. Το φαινόμενο διακρίνεται σαφώς από την ανθρωποφαγία, αν και μερικές φορές μπορεί να θεωρηθεί συνέπειά της. Γενικότερα, το φαινόμενο υπήρξε παγκόσμιας κλίμακας και σχετιζόταν με ποικίλες δοξασίες. Υπό στενότερη έννοια, κ.κ. θεωρούνται μόνο εκείνοι οι λαοί στους οποίους η ανιμιστική πίστη και κάποιες ιεροτελεστίες επέβαλαν την κατοχή ή την προσφορά της κεφαλής του σκοτωμένου ως απτό δείγμα του ανδρισμού τους ή για να αποκτήσουν το δικαίωμα εισόδου στο βασίλειο των νεκρών. Με την έννοια αυτή, τέτοιοι λαοί μπορεί να θεωρηθούν οι Μαρίντ-Ανίμ, οι Κιβάι, οι Ονίμ, οι Γούα της Βιρμανίας (σημερινή Μυανμάρ) και ορισμένες φυλές της Νέας Γουινέας, οι Νταγιάκ της Βόρνεο κ.ά., καθώς οργάνωναν κατά διαστήματα εκστρατείες κυνηγιού κεφαλών εναντίον των γειτονικών φυλών. Με τον τρόπο αυτό γίνονταν κάτοχοι των μαγικών αρετών των νεκρών, της δύναμης και της ανδρείας τους. Η διαδικασία αυτή εμφάνιζε και ορισμένους περιορισμούς, καθώς ο νεκρός έπρεπε να είναι γνωστός και να μην έχει δολοφονηθεί ύπουλα. Μάλιστα, ορισμένες φυλές έδιναν στον πρώτο γιο που γεννιόταν μετά την επιδρομή το όνομα του εχθρού που είχε αποκεφαλιστεί. Οι Μαορί, όπως και κάποιες φυλές του Αμαζονίου, του Περού και των Άνδεων (κυρίως οι Χιβάρα), θεωρούνται από ορισμένους φυλές κ.κ., μολονότι δεν συνήθιζαν να οργανώνουν κυνήγια. Τα κεφάλια των ηττημένων εχθρών ταριχεύονταν και χρωματίζονταν ποικιλοτρόπως, αποτελώντας μάλλον πολεμικό τρόπαιο χωρίς ιεροτελεστική αξία. Βέβαια και σε αυτούς η διατήρηση και η έκθεση του κρανίου είχε μαγική προέλευση (οι χήρες των Μαορί έφεραν κρεμασμένο με ταινία από τον λαιμό τους το κρανίο του συζύγου τους για το υπόλοιπο της ζωής τους). Ο λαός των Νταγιάκ ήταν πιθανόν ο τελευταίος που εγκατέλειψε αυτό το έθιμο, όταν το 1931 εφαρμόστηκαν αυστηρά απαγορευτικά μέτρα από την κυβέρνηση της Ολλανδίας, που κατείχε τότε τη Βόρνεο. Παρεμφερής δραστηριότητα θεωρήθηκε και η αφαίρεση του τριχωτού της κεφαλής του αντιπάλου, πρακτική που εφαρμοζόταν κυρίως από τους ιθαγενείς των ΗΠΑ (αφαίρεση του σκαλπ). Οι Νταγιάκ της Βόρνεο υπήρξαν ίσως οι τελευταίοι κυνηγοί κεφαλών. Στη φωτογραφία, μία ομάδα τους εκτελεί έναν αρχαίο πολεμικό χορό.